BỆNH ZONA THẦN KINH CHỮA BẰNG THUỐC GÌ

Zona thần kinh dân gian hay gọi là giời leo là bệnh do virus Varicella – Zoster ái tính thần kinh nhiễm vào hạch của các rễ sau gây đau dây thần kinh rồi phát thành ban, nổi nốt phỏng nước cấp tính, kèm theo triệu chứng đau rát như bỏng lửa. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, cả nam lẫn nữ, thường gặp ở người trưởng thành và chỉ mắc một lần, vào mùa xuân hoặc mùa thu.

Đông y coi zona thần kinh, “giời leo” thuộc chứng đơn hoặc chứng “sang” và cho rằng bệnh là do can, đởm có phong nhiệt hoặc có thấp nhiệt ở bên trong xuất ra ngoài da gây nên. Một nguyên nhân nữa là do độc tà ứ trệ, kinh mạch không thông khiến cho khí trệ huyết ngưng gây đau như kim châm liên tục. Để điều trị bệnh này, Đông y dùng pháp thanh nhiệt, giải độc.

cây thuốc nam

Một số bài thuốc thường dùng theo từng thể bệnh

Thể thấp nhiệt, vùng tổn thương màu đỏ, mụn nước tụ lại, chất nước trong vỡ ra hoặc lở loét đau nhức ấn vào đầy trướng, mạch nhu sác hoặc hoạt sác, lưỡi hơi đỏ, rêu lưỡi trắng bệu hoặc vàng bệu, phải thanh hóa thấp nhiệt, lương huyết, giải độc.

Dùng bài Ý dĩ nhân xích đậu thang gia giảm gồm ý dĩ nhân 15g, đậu đỏ 15g, phục linh bì 12g, kim ngân hoa 12g, địa phu tử 12g, sinh địa 12g, xa tiền tử 10g, xa tiền thảo 10g, xích thược 10g, mã xỉ hiện 10g, cam thảo 6g, hoắc hương 9g, bội lan 9g. Sắc uống ngày 1 thang.

cây nhọ nồi

thuốc nam 

Trường hợp do nhiệt độc vùng tổn thương màu đỏ, có thể có nốt ban có nước mọc gom lại một chỗ hoặc giống như dải khăn, người bệnh cảm thấy nóng rát, đêm không ngủ được, họng khô, miệng đắng, nước tiểu vàng, táo bón, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng hoặc vàng khô, mạch huyền, sác. Phép điều trị là thanh nhiệt tả hỏa, giải độc, giảm đau. Dùng bài đại thanh liên kiều thang gia giảm: đại thanh diệp 9g, huyền sâm 9g, quán chúng 9g, hoàng cầm 9g, liên kiều 12g, kim ngân hoa 12g, sinh địa 12g, mã xỉ hiện (rau sam) 15g, đơn bì sao 6g, xích thược 6g, lục đậu 15-30g. Sắc uống ngày 1 thang.

Do khí trệ huyết ngưng, bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, sau khi vết thương đã lặn, còn rất đau, đêm không ngủ được, ngũ tâm phiền nhiệt, lưỡi đỏ hoặc đỏ tối, rêu lưỡi ít hoặc rêu trắng nhạt, mạch tế, sáp. Phải thư can, lý khí thông lạc giảm đau. Dùng kim linh tử tán gia giảm: kim linh tử 9g, uất kim 9g, tử thảo căn 9g, huyền hồ sách 6-9g, sài hồ (tẩm giấm) 6g, thanh bì 6g, bạch thược sao 12g, đương quy 12g, ty qua lạc (xơ mướp) 10g. Sắc uống.

Thể can kinh uất nhiệt có nốt ban đỏ, có nước, mặt căng bóng, đau như lửa đốt, họng khô miệng khát, người bứt rứt khó chịu, dễ nổi nóng, ăn không ngon, táo bón, nước tiểu vàng đậm, rêu lưỡi vàng, mạch huyền, hoạt, sác. Điều trị phải thanh nhiệt, lợi thấp, giải độc, giảm đau. Dùng bài Long đởm tả can thang gia giảm gồm long đởm thảo 12g, hoàng cầm 12g, chi tử 16g, trạch tả 12g, mộc thông 12g, đương quy 12g, sinh địa 16g, cam thảo 6g, huyền sâm 16g, mạch môn 16g. Sắc uống ngày 1 thang.

Nếu bệnh ở vùng đầu mặt thêm cúc hoa 12g, ở vai và tay gia khương hoạt 12g, khương hoàng 10g, ở chi dưới thêm ngưu tất 12g, độc hoạt 12g. Trường hợp huyết nhiệt thêm bạch mao căn 12g, đan bì 12g. Nếu bội nhiễm, nhiệt độc thịnh thêm kim ngân hoa 12g, bồ công anh 12g, thạch cao 10g. Táo bón thêm đại hoàng 8g. Nếu đau nhiều thêm huyền hồ 12g, xuyên luyện tử 10g. Người già, sức yếu gia phòng đảng sâm 16g, hoàng kỳ 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thể tỳ hư, thấp trệ: sắc ban chẩn không tươi, mụn nước dày có thủy bào lớn, loét chảy nước thì đau nhẹ hơn, miệng không khát, chán ăn, bụng đầy, phân lỏng, lưỡi bệu, sắc nhợt, rêu trắng dầy hoặc nhầy, mạch trầm, hoạt. Dùng bài Trừ thấp vị linh thang để kiện tỳ, trừ thấp, giải độc. Dùng thương truật 16g, hậu phác 16g, trần bì 12g, bạch truật 16g, bạch linh 16g, trạch tả 12g, trư linh 12g, cam thảo 6g, nhục quế 4g, sinh khương 4g, khương hoạt 12g, đại táo 10g, kim ngân hoa 12g, bồ công anh 12g, huyền hồ 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thể khí trệ huyết ứ: nốt phỏng sắc tối, đau liên tục, môi thâm, móng tay xanh, chân tay lạnh, mệt mỏi, da đã lành mà vẫn đau. Lưỡi có điểm ứ huyết hoặc tím. Phép điều trị là hoạt huyết, khử ứ, hành khí, giảm đau, giải độc.

Dùng bài Huyết phủ trục ứ thang: đương quy 18g, sinh địa 18g, đào nhân 16g, hồng hoa 10g, chỉ xác 12g, xích thược 12g, sài hồ 6g, cam thảo 6g, cát cánh 8g, xuyên khung 6g, ngưu tất 18g. Trường hợp đau nhiều thêm huyền hồ 10g, nhũ hương 10g, một dược 10g, đan sâm 12g. Táo bón thêm đại hoàng 10g. Người già sức yếu thêm đảng sâm 12g, hoàng kỳ 12g, bệnh ở vùng đầu, mặt thêm ngưu bàng tử 10g, dã cúc hoa 12g, thạch quyết minh 10g, ở vùng sườn ngực thêm qua lâu nhân 12g. Sắc uống.

CHỮA BỆNH ZONA THẦN KINH Ở ĐÂU TỐT NHẤT

Bệnh Zona và cách điều trị

Có hai nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn, có đối chứng lượng giá vai trò của corticosteroid trong kết hợp với acyclovir. Trong cả hai nghiên cứu (Harrison RA, et al. 1999: Wood MJ, et al. 1994), những BN dùng corticosteroid có sự tăng vừa phải nhưng có ý nghĩa thống kê tiến độ lành da và giảm nhẹ được cơn đau cấp tính. Liệu pháp kết hợp mang lại một chất lượng cuộc sống được cải thiện, thể hiện qua việc giảm sử dụng thuốc giảm đau, thời gian có giấc ngủ không đứt quãng dài hơn và thời gian trở lại sinh hoạt thường lệ sớm hơn. Tuy nhiên không có nghiên cứu nào chứng minh được bất kỳ tác dụng nào của corticosteroid trên tỷ lệ mắc bệnh hoặc thời gian kéo dài của đau dây thần kinh sau zona.

triệu chứng zona

 Liệu pháp corticosteroid không nên sử dụng ở những BN có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi độc tính do corticosteroid (ví dụ những BN tiểu đường hoặc viêm dạ dày). 

kết hợn thuốc nam

Liệu pháp kết hợp valacyclovir hoặc famciclovir với cortico-steroid được cho là có hiệu quả tương đương, nhưng chưa được nghiên cứu trong các thử nghiệm lâm sàng. Không có khuyến nghị sử dụng corticosteroid trong zona mà không có liệu pháp kháng virút song hành.

thuốc sắc đông y

Điều trị triệu chứng

 chúng ta có thể dùng hai loại là thuốc tây và đông y, nhưng theo kinh nghiệm dân gian thì chữa thuốc tây đôi khi còn có hiện tượng dị ứng da, nên bệnh zona thường được các người nhà chuyển hướng điều trị bệnh bằng cách chữa bằng đông y có hiệu quả tốt hơn mà không gây tác dụng phụ cho da.

gừng tương dùng để tắm

BN nên giữ các tổn thương da được sạch và khô nhằm giảm nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn. Đắp một miếng băng vô khuẩn, không bít hơi, không dính, lên khoanh cảm giác da (dermatome) bị tổn thương sẽ bảo vệ các tổn thương khỏi tiếp xúc với y phục. Đau thần kinh có thể rất nặng và có thể bị đánh giá thấp. Thuốc chẹn giao cảm có thể làm dịu tạm thời nhanh chóng cơn đau nặng (Wu CL, Marsh A. 2000). Đối với cơn đau dai dẳng, các opioid (thuốc giảm đau trung ương dạng thuốc phiện) tác dụng dài, giải phóng có kiểm soát (uống hoặc dán lên da) được ưa chuộng hơn. Vài mô hình dùng để giải thích cơ chế bệnh sinh của đau thần kinh hậu zona ám chỉ rằng việc sớm giảm nhẹ cơn đau cấp tính có thể ngăn chặn sự khởi động cơ chế trung ương của đau kinh diễn, bằng cách đó giảm nguy cơ đau thần kinh hậu zona (Gnann JW, Whitley RJ. 1991).

ĐIỀU TRỊ ZONA THẦN KINH BẰNG CÁCH NÀO

>>Chữa bệnh zona bằng đông y

Zona là tên bệnh theo y học hiện đại, tên gọi dân gian là giời leo, là một bệnh cấp tính thuộc hệ thần kinh trung ương. Bệnh do virut Vancella Zoster - một loại virut ái tính thần kinh nhiễm vào hạch của các rễ sau gây đau dây thần kinh rồi phát thành ban...

Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, cả nam lẫn nữ, thường gặp ở người trưởng thành và chỉ mắc một lần.

Thời gian ủ bệnh từ 5-7 ngày. Người bệnh có triệu chứng sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu. Giai đoạn khởi phát thường sốt, rét run, nhức đầu khó chịu, rối loạn tiêu hóa đau như bị phóng hỏa, đau dây thần kinh.

Giai đoạn toàn phát, phát ban nổi nốt phỏng khu vực vùng rễ thần kinh rồi mụn nước xuất hiện trên nền da màu hồng thành từng chùm kích thước thay đổi đường kính từ vài ba cm đến 10cm.

Sau vài giờ thì nổi nốt phỏng trong và đến ngày thứ ba thì đục và khô lại. Có khi những mụn nước gom lại thành bỏng nước, sau đó hóa mủ, vỡ ra, đóng vảy. Các nơi bị phát ban nổi nốt phỏng đỏ, đau dữ dội, kéo dài, nhất là ở người lớn tuổi. Cảm giác và vị trí đau nhức tùy theo nơi nhánh thần kinh bị tổn thương và chỉ ở một bên cơ thể, rất hiếm khi bệnh xuất hiện ở hai bên.

Bệnh tiến triển khoảng 2-3 tuần tùy theo sức đề kháng của người bệnh và vị trí tổn thương, càng trẻ diễn tiến càng nhanh, nhẹ và tự khỏi. Bệnh nặng có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như bị mù nếu tổn thương dây thần kinh thị giác, liệt mặt, mất vị giác khi tổn thương dây thần kinh mặt...

Vết thương tổn sẽ để lại sẹo tròn bạc màu, sắp xếp từng đám và dần dần màu da sẽ trở lại bình thường. Người bệnh lớn tuổi nhất là người già thường sau khi hết các triệu chứng vẫn cảm thấy đau nhức rất nhiều ở các sẹo của bệnh, tạo nên chứng sau zona.

Đông y coi zona thuộc chứng đơn hoặc chứng “sang” và cho rằng bệnh là do can, đởm có phong nhiệt hoặc có thấp nhiệt ở bên trong xuất ra ngoài da gây nên. Một nguyên nhân nữa là do độc tà ứ trệ, kinh mạch không thông khiến cho khí trệ huyết ngưng gây đau như kim châm liên tục. Để điều trị bệnh này Đông y dùng pháp thanh nhiệt, giải độc.

Một số bài thuốc thường dùng theo thể bệnh

rau răm  

Thể thấp nhiệt: Vùng tổn thương màu đỏ, mụn nước tụ lại, chất nước trong vỡ ra hoặc lở loét đau nhức ấn vào đầy trướng, mạch nhu sác hoặc hoạt sác, lưỡi hơi đỏ, rêu lưỡi trắng bệu hoặc vàng bệu, phải thanh hóa thấp nhiệt, lương huyết, giải độc.

Dùng bài Ý dĩ nhân, xích đậu thang gia giảm: Ý dĩ nhân 15g, đậu đỏ 15g, phục linh bì 12g, kim ngân hoa 12g, địa phu tử 12g, sinh địa 12g, xa tiền tử 10g, xa tiền thảo 10g, xích thược 10g, mã xỉ hiện (rau sam) 10g, cam thảo 6g, hoắc hương 9g, bội lan 9g. Sắc uống ngày 1 thang.

Do nhiệt độc: Vùng tổn thương màu đỏ, có thể có nốt ban có nước mọc gom lại một chỗ hoặc giống như dải khăn, người bệnh cảm thấy nóng rát, đêm không ngủ được, họng khô, miệng đắng, nước tiểu vàng, táo bón, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng hoặc vàng khô, mạch huyền, sác.

Phép trị: thanh nhiệt tả hỏa, giải độc, giảm đau. Dùng bài Đại thanh liên kiều thang gia giảm: đại thanh diệp 9g, huyền sâm 9g, quán chúng 9g, hoàng cầm 9g, liên kiều 12g, kim ngân hoa 12g, sinh địa 12g, mã xỉ hiện 15g, đơn bì sao 6g, xích thược 6g, lục đậu 15-30g. Sắc uống ngày 1 thang.

Do khí trệ huyết ngưng: bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, sau khi vết thương đã lành, còn rất đau, đêm không ngủ được, ngũ tâm phiền nhiệt, lưỡi đỏ hoặc đỏ tối, rêu lưỡi ít hoặc rêu trắng nhạt, mạch tế, sáp.

Phép trị thư can, lý khí thông lạc giảm đau. Dùng bài Kim linh tử tán gia giảm: Kim linh tử 9g, uất kim 9g, tử thảo căn 9g, huyền hồ sách 6-9g, sài hồ (tẩm giấm) 6g, thanh bì 6g, bạch thược sao 12g, đương quy 12g, ty qua lạc (xơ mướp) 10g. Sắc uống ngày một thang.

Thể can kinh uất nhiệt: có nốt ban đỏ, có nước, mặt căng bóng, đau như lửa đốt, họng khô miệng khát, người bứt rứt khó chịu, dễ nổi nóng, ăn không ngon, táo bón, nước tiểu vàng đậm, rêu lưỡi vàng, mạch huyền, hoạt, sác. Điều trị phải thanh nhiệt, lợi thấp, giải độc, giảm đau.

sinh địa

Dùng bài Long đởm tả can thang gia giảm: Long đởm thảo 12g, hoàng cầm 12g, chi tử 16g, trạch tả 12g, mộc thông 12g, đương quy 12g, sinh địa 16g, cam thảo 16g, huyền sâm 16g, mạch môn 16g. Sắc uống ngày một thang.

Nếu bệnh ở vùng đầu mặt thêm cúc hoa 12g, ở vai và tay gia khương hoạt 12g, khương hoàng 10g, ở chi dưới thêm ngưu tất 12g, độc hoạt 12g. Trường hợp huyết nhiệt thêm bạch mao căn 12g, đan bì 12g.

Nếu bội nhiễm, nhiệt độc thịnh thêm kim ngân hoa 12g, bồ công anh 12g, thạch cao 10g. Táo bón thêm đại hoàng 8g. Nếu đau nhiều thêm huyền hồ 12g, xuyên luyện tử 10g. Người già, sức yếu gia phòng đảng sâm 16g, hoàng kỳ 12g.

Thể tỳ hư, thấp trệ: Sắc ban chẩn không tươi, mụn nước dày có thủy bào lớn, loét chảy nước thì đau nhẹ hơn, miệng khô khát, chán ăn, bụng đầy, phân lỏng, lưỡi bệu, sắc nhợt, rêu trắng dầy hoặc nhầy, mạch trầm, hoạt.

chỉ tử

Dùng Bài trừ thấp vị linh lang để kiện tỳ, trừ thấp, giải độc: Dùng thương truật 16g, hậu phác 16g, trần bì 12g, bạch truật 16g, bạch linh 16g, trạch tả 12g, trư linh 12g, cam thảo 6g, nhục quế 4g, sinh khương 4g, khương hoạt 12g, đại táo 10g, kim ngân hoa 12g, bồ công anh 12g, huyền hồ 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thể khí trệ huyết ứ: Nốt phỏng sắc tối, đau liên tục, môi thâm, móng tay xanh, chân tay lạnh, mệt mỏi, da đã lành mà vẫn đau. Lưỡi có điểm ứ huyết hoặc tím. Phép trị: hoạt huyết, khử ứ, hành khí, giảm đau, giải độc.

cam thảo

Dùng bài Huyết phủ trục ứ thang: Đương quy 18g, sinh địa 18g, đào nhân 16g, hồng hoa 10g, chỉ xác 12g, xích thược 12g, sài hồ 6g, cam thảo 6g, cát cánh 8g, xuyên khung 6g, ngưu tất 18g.

Trường hợp đau nhiều thêm huyền hồ 10g, nhũ hương 10g, một dược 10g, đan sâm 12g, táo bón thêm đại hoàng 10g. Người già sức yếu thêm đảng sâm 12g, hoàng kỳ 12g. Bệnh ở vùng đầu, mặt thêm ngưu bàng tử 10g, dã cúc hoa 12g, thạch quyết minh 10g, ở vùng sườn ngực thêm qua lâu nhân 12g.

CÁCH ĐIỀU TRỊ ZONA THẦN KINH HIỆU QUẢ

Coi chừng mắc zona hạch gối sau khi bị thủy đậu

Bệnh xảy ra sau khi bị thủy đậu

Ở những bệnh nhân bị bệnh thủy đậu đã khỏi, song virut gây bệnh thủy đậu vẫn tồn tại bất hoạt dưới dạng ngủ đông ở hạch rễ lưng của thần kinh tủy sống, bị ức chế bởi hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên nhiều năm sau, khi gặp điều kiện thuận lợi như cơ thể bệnh nhân bị nhiễm khuẩn, chấn thương, suy yếu hệ miễn dịch..., virut gây bệnh thủy đậu năm xưa sẽ thoát khỏi sự ức chế miễn dịch, phát triển thành dạng hoạt động, di chuyển đến sừng sau tủy sống và gây tổn thương viêm dọc đường đi của dây thần kinh tủy sống ra da.

Sau khi tổn thương, các tế bào thần kinh cảm giác ngoại biên sẽ có ngưỡng hoạt động thấp hơn và đáp ứng mạnh hơn với các kích thích gây nên tình trạng rối loạn cảm giác đau cho bệnh nhân. Bệnh còn có thể ảnh hưởng đến các neurone vận động do viêm nhiễm sừng sau tủy sống trong đó dễ bị tổn thương nhất là vùng dây thần kinh mặt. Trường hợp varicella zoster virut tái hoạt gây viêm nhiễm hạch gối thần kinh mặt, kèm hồng ban mụn nước đau nhức ở vành tai cùng bên và yếu cơ mặt đồng thời với các triệu chứng khác, đó là hội chứng Ramsay Hunt.

Các vị trí tổn thương trong hội chứng Ramsay Hunt.

Dấu hiệu phát hiện bệnh

Bệnh thường khởi phát đột ngột và dữ dội. Bệnh nhân bị yếu liệt mặt một bên, đau nhức nhiều và kèm theo chóng mặt, có khi biểu hiện giống như bệnh nhân bị đột quỵ. Mặc dù có những triệu chứng thần kinh có vẻ nặng, hội chứng Ramsay Hunt vẫn có thể được điều trị hiệu quả tốt, ngoại trừ một số ít trường hợp bệnh nhân có thể bị liệt cơ mặt vĩnh viễn và giảm thính lực. Việc phát hiện và điều trị sớm khi bệnh mới phát có ý nghĩa làm giảm các triệu chứng cũng như các biến chứng về sau.

Các dấu hiệu phát hiện bệnh gồm: hồng ban mụn nước đau rát ở một bên trái hoặc phải, vành tai, ống tai ngoài, vòm miệng hay lưỡi. Bệnh nhân bị liệt mặt cùng bên với vùng tai bị tổn thương. Mắt nhắm không kín một bên. Đau nhức tai, ù tai, nghe kém. Chóng mặt, buồn nôn, cảm giác tê lưỡi, thay đổi vị giác ở vùng 2/3 trước lưỡi.

Biến chứng

Những bệnh nhân được điều trị sớm trong vòng 72 giờ đầu thường khỏi hẳn và không để lại biến chứng gì. Tuy nhiên, một số ít bệnh nhân dù được điều trị sớm, bệnh có thể gây điếc hay liệt mặt vĩnh viễn. Bên cạnh đó, các biến chứng khác có thể gặp là:

Cử động bất thường ở mặt, là tình trạng xảy ra khi virut gây tổn thương nghiêm trọng thần kinh mặt, sau đó thần kinh tái phát triển bị sai vị trí. Điều này dẫn đến các đáp ứng thần kinh không phù hợp như chớp mắt, chảy nước mắt khi bệnh nhân cười, nói chuyện hay nhai.

Tổn thương mắt: Liệt thần kinh mặt do hội chứng Ramsay Hunt làm mắt ở bên bị tổn thương nhắm không kín, có thể gây tổn thương giác mạc mắt với các triệu chứng đau nhức mắt và nhìn không rõ.

là lốt

Những tác hại thần kinh: Một số ít trường hợp, Va ricella zoster virut có thể gây tổn thương đến các thần kinh khác hoặc xâm nhập vào não, tủy sống gây viêm não, viêm màng não virut. Đau nhức thần kinh sau zona xảy ra do tổn thương các sợi thần kinh dẫn truyền gây cảm giác đau đớn kéo dài sau khi các sang thương và triệu chứng khác của hội chứng đã khỏi.

Lưu ý trong điều trị và phòng bệnh

Tuy hội chứng Ramsay Hunt không phải là một bệnh cấp cứu nhưng vẫn cần được chẩn đoán và điều trị sớm trong vòng 72 giờ đầu để giảm cơn đau, giảm mức độ tổn thương và hạn chế các biến chứng về sau. Việc điều trị chủ yếu là giảm đau, giảm cảm giác khó chịu, làm lành các bóng nước và ngăn chặn bệnh lan rộng. Một số thuốc thường dùng là: thuốc kháng virut như acyclovir, famciclovir, valacyclovir, ribavirine; kháng viêm loại corticosteroid; giảm đau thần kinh như amitriptyline, pregabalin...; nếu bệnh nhân đau nhiều có thể được chiếu laser hồng ngoại hoặc phong bế thần kinh.

Trường hợp triệu chứng liệt mặt vẫn còn sau khi điều trị, cần dùng vật lý liệu pháp để phục hồi một phần chức năng vận động của các cơ mặt. Thuốc botulinum toxin có thể được dùng để giúp bệnh nhân nhắm mắt được kín. Thời gian hồi phục của bệnh có thể kéo dài từ nhiều tuần đến nhiều tháng. Đối với các ca bệnh nặng hoặc điều trị muộn, các triệu chứng tổn thương thần kinh có thể tồn tại lâu dài và khó phục hồi.

Hiện nay, việc dùng vaccin zostavax để phòng bệnh zona và những bệnh khác có liên quan đến Varicella zoster virut cho bệnh nhân đã từng bị thủy đậu trên 60 tuổi và mở rộng ra các đối tượng trẻ hơn. Đối với trẻ em, việc tiêm phòng bệnh thủy đậu bằng Varicella virut vaccin ngay từ khi còn nhỏ là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa bệnh zona và những bệnh khác do Varicella zoster virut gây ra. Vì vậy, các bậc cha mẹ nên đưa con đi tiêm phòng đầy đủ để phòng bệnh. 

zona ở mặt

Một vài nghiên cứu cho thấy: khoảng 10% bệnh nhân đã từng mắc bệnh thủy đậu bị mắc hội chứng Ramsay Hunt. Tuy nhiên bệnh thường xảy ra ở người trên 40 tuổi, trong khi hiếm gặp ở trẻ em. Mặc dù bệnh không lây nhưng những người tiếp xúc với bệnh nhân có thể bị thủy đậu nếu họ chưa được tiêm phòng bệnh này. Bệnh có thể diễn tiến rất nặng ở những bệnh nhân có hệ thống miễn dịch suy giảm nghiêm trọng. Trong thời gian bệnh bộc phát, các mụn nước còn tồn tại, bệnh nhân nên được cách ly để phòng lây cho người xung quanh.

CÁC GIAI ĐOẠN CỦA BỆNH ZONA

Các giai đoạn của bệnh zona và cách điều trị

zona thần kinh

Các giai đoạn của bệnh zona và cách điều trị

Bệnh zona có ba giai đoạn:

Giai đoạn đầu của bệnh zona được gọi là Giai đoạn Prodromal.

Đây là giai đoạn trước khi phát ban. Khi bệnh zona mới xuất hiện thông thường người bệnh sẽ có cảm giác ngứa ran, đau, hoặc nóng ran ở một vùng cụ thể trên cơ thể. 

Giai đoạn tiếp theo là giai đoạn phát triển:

Giai đoạn này trên một vùng cơ thể bắt đầu phát ban, mụn nước bắt đầu xuất hiện. Các vùng hay bị zona tấn công phổ biến nhất là các thân và mặt. Ban đầu, các chất lỏng bên trong có màu trong nhưng dần hình thành mủ và đục. Tại giai đoạn này của bệnh zona, cơn đau bắt đầu tăng dần và nó làm người bệnh có cảm giác đau nhức. Các vết thương cuối cùng sẽ đóng vẩy và các vùng phát ban có thể chữa lành trong khoảng 2-4 tuần ... đôi khi lâu hơn.

Hãy xem những hình ảnh để xác định của các phát ban Bệnh giời leo. 

hình minh họa

Một trong những giai đoạn tiếp theo của bệnh zona là đau dây thần kinh sau Herpetic .

Ở giai đoạn này, bệnh trở nên nghiêm trọng, đặc trưng là nhưng cơn đau cùng cực, nóng rát, đâm xuyên, dai dẳng. 

Giai đoạn lây nhiễm nhất là giai đoạn phát triển của bệnh, đặc biệt là những người đang có một hệ thống miễn dịch suy yếu. Một khi các mụn nước bắt đầu bị phá vỡ, sự nhiễm trùng gia tăng và làm tăng khả năng lây nhiễm. Ngoài ra, bệnh zona có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho mắt và có thể làm tổn thương vĩnh viễn.

Sau đây là một số phương pháp điều trị:

Đầu tiên, virus bệnh zona là do virus varicella-zoster herpes (còn gọi đơn giản là zoster). Virut này cùng loại virus gây ra thủy đậu (mà hầu hết mọi người đều mắc khi còn bé). Virus này không bao giờ hoàn toàn biến mất, nó chỉ ở trạng thái ngủ (không hoạt động) bên trong cơ thể của bạn.

Khi xảy ra bệnh zona, virus này sẽ hoạt động trở lại và nó có thể bùng phát thành nhưng mảng mụn nước gây ra đau đớn cực kỳ cho người bệnh. Tóm lại Bệnh zona là gì, về cơ bản là bệnh viêm dây thần kinh và vùng da xung quanh nó.

Hầu hết các trường hợp bệnh zona sẽ kéo dài khoảng 2-4 tuần. Mặc dù, nó có thể được điều trị nhưng vẫn có cơ hội quay trở lại.

zona thần kinh ở vai

Một số trường hợp bác sĩ sẽ kê toa cho thuốc cụ thể như:

Thuốc giảm đau: efferalgan codein (paracetamol + codein). Thuốc là loại thuốc sủi bọt, có tác dụng giảm đau mạnh. Các trường hợp bệnh nhân dị ứng với thành phần của thuốc, hoặc bệnh nhân suy gan - thận không được dùng. Ngoài ra có thể dùng thuốc giảm đau chống viêm không corticoid như aspirin. Lưu ý, uống sau ăn no. Chống chỉ định trong trường hợp loét dạ dày - tá tràng, dị ứng với thành phần của thuốc.

Corticoid (prednisolon): Liều 1mg/kg/ngày x 3 ngày đầu, sau đó giảm dần (giảm 10mg mỗi 3 ngày) rồi cắt, thường uống trong vòng 15 ngày. Chống chỉ định trong trường hợp có mẫn cảm với thuốc. Thận trọng cho người bệnh loãng xương, loét dạ dày - tá tràng, tiểu đường, tăng huyết áp, suy tim, trẻ em đang lớn. Tác dụng không mong muốn: mất ngủ, thần kinh dễ bị kích động, đục thể thủy tinh, glôcôm, phù, tăng huyết áp, loét dạ dày - tá tràng, loét thực quản, viêm tuỵ...

Thuốc kháng virut (acyclovir, famyclovir...): viên nén 200mg, 400mg, 800mg. Liều 800mg x 5 lần/ngày, mỗi lần cách nhau 4 giờ. Thời gian điều trị từ 5-7 ngày. Thuốc được dùng ngay khi mới mắc bệnh hoặc khi có mụn nước xuất hiện. Thuốc có tác dụng làm giảm cường độ và thời gian đau sau zona, càng điều trị sớm hiệu quả càng cao. Chống chỉ định trong trường hợp có mẫn cảm với thuốc. Tác dụng không mong muốn: buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, nhức đầu. Thận trọng trong trường hợp có thai và cho con bú.

Trường hợp đau sau khi Zona đã bị đẩy lùi

Amitriptyline: viên nén 25mg, liều từ 25-75mg/ngày chia 2 lần. Lúc đầu dùng liều thấp sau tăng dần. Thuốc có tác dụng tốt trong trường hợp đau rát bỏng, đau như xé. Tác dụng phụ: hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, lú lẫn, khô miệng, run, táo bón, bí đái, tăng cân. Chống chỉ định: glôcôm góc đóng, u tuyến tiền liệt, loạn nhịp tim, rối loạn dẫn truyền, động kinh, có thai.

Trong trường hợp đau từng cơn, đau như dao đâm, đau nhói hoặc co cơ hay máy cơ... có thể dùng các thuốc sau với liều thấp sau đó tăng dần tới liều tác dụng.

PHÂN BIẾT ZONA THÂN KINH VÀ DỊ ỨNG CON TRÙNG

Do 2 loại bệnh này về mặt lâm sàng có nhiều điểm giống nhau nên nhiều người lầm tưởng là cùng 1 bệnh.

Bệnh viêm da tiếp xúc gây ra bởi côn trùng thường xuất hiện vào những tháng thời tiết giao mùa, có mưa bão.

Chưa xác định chính xác loại côn trùng nào gây bệnh nhưng theo một số chuyên gia nguyên nhân có thể là do kiến 3 khoang. 

Bệnh thường xuất hiện đột ngột sau buổi sáng ngủ dậy, ở những vùng hở như: cổ, mặt, tay, chân... cũng có thể ở những vùng da khác.

Thường chỉ có 1 thương tổn, viêm đỏ giống như vết cào xước, có xu hướng tạo thành vệt dài.

Người bệnh cảm thấy bỏng rát, phù nhẹ, ít ngứa, kèm theo nhiều mụn nhỏ có màu vàng nhạt giống như mụn mủ.

Nếu điều trị đúng thì sau khoảng 5 - 7 ngày tổn thương sẽ khô.

Để phòng bệnh này, bác sỹ khuyên mọi người nên thực hiện các biện pháp để tránh côn trùng tiếp xúc với vật dụng như quần áo, khăn mặt, da của mình.

Nên đi khám chuyên khoa da liễu, không tự ý mua thuốc điều trị.

viên da do côn trùng

Còn bệnh zona (herpes zoster, zoster, shingles) người dân thường gọi là bệnh dời leo.

Bệnh hình thành do Varicella - Zoster virus (VZV), thường gặp ở những người trước đó đã bị thủy đậu.

Khi cơ thể suy nhược, mệt mỏi, căng thẳng, mắc các bệnh khác làm suy giảm miễn dịch như bệnh lao, AIDS... thì virus sẽ theo đường thần kinh tái hoạt gây bệnh.

Khởi đầu. người bệnh thường sốt nhẹ khoảng 38 độ C, nhức đầu, mệt mỏi, đau xương sống, đau nhức dọc theo dây thần kinh vùng da chuẩn bị nổi thương tổn và chỉ xuất hiện ở một bên người (trừ trường hợp ở bệnh nhân AIDS).

Tiếp theo, là nổi những mụn nước, thường liên kết lại với nhau (dính chùm), quan sát kỹ có thể thấy vết lõm giữa trên bề mặt của mụn nước. 

Thương tổn chỉ gây đau nhức chứ không gây ngứa, vị trí thường gặp là liên sườn và thường có viêm hạch liên quan.

Bệnh sẽ khỏi trong 2 đến 3 tuần, sau khi lành bệnh có thể để lại dấu hiệu giảm sắc trên da.

BỆNH ZONA CÓ LÂY KHÔNG

Tôi năm nay 27 tuổi, 3 năm trước tôi bị bệnh zona. Tôi có chữa trị nhưng bị để lại di chứng đau nhức liên tục vùng mắc bệnh, bề mặt da chỗ bệnh mất cảm giác. Tôi đã chữa nhiều lần ở bệnh viện tỉnh, nhưng bệnh vẫn không thuyên giảm. Vậy xin hỏi bác sĩ, bệnh này có thể chữa khỏi không?

zona thần kinh ở mặt

Bệnh zona cho miễn dịch vĩnh viễn nên hầu như người bệnh chỉ mắc bệnh duy nhất 1 lần trong đời. Dù vậy, khả năng này có thể bị loại trừ ở những người có miễn dịch quá suy giảm như HIV/AIDS; người đang dùng các chất corticoid, thuốc điều trị ung thư...

Ở người có tuổi, zona thường để lại di chứng đau sau khi mắc bệnh như trường hợp của ông. Bấy giờ, dù thương tổn da đã lành nhưng người bệnh vẫn bị đau nhức, xáo trộn cảm giác một thời gian. Có một số thuốc giúp cải thiện tình trạng này. Tuy nhiên, cần phải khám thật kỹ mới cho toa thuốc cụ thể được, những người bị zona nên kiêng các thức ăn có nhiều đạm như cua, sò, ốc hến, và các loại hải sản khác.