CÁCH ĐIỀU TRỊ ZONA THẦN KINH HIỆU QUẢ

Coi chừng mắc zona hạch gối sau khi bị thủy đậu

Bệnh xảy ra sau khi bị thủy đậu

Ở những bệnh nhân bị bệnh thủy đậu đã khỏi, song virut gây bệnh thủy đậu vẫn tồn tại bất hoạt dưới dạng ngủ đông ở hạch rễ lưng của thần kinh tủy sống, bị ức chế bởi hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên nhiều năm sau, khi gặp điều kiện thuận lợi như cơ thể bệnh nhân bị nhiễm khuẩn, chấn thương, suy yếu hệ miễn dịch..., virut gây bệnh thủy đậu năm xưa sẽ thoát khỏi sự ức chế miễn dịch, phát triển thành dạng hoạt động, di chuyển đến sừng sau tủy sống và gây tổn thương viêm dọc đường đi của dây thần kinh tủy sống ra da.

Sau khi tổn thương, các tế bào thần kinh cảm giác ngoại biên sẽ có ngưỡng hoạt động thấp hơn và đáp ứng mạnh hơn với các kích thích gây nên tình trạng rối loạn cảm giác đau cho bệnh nhân. Bệnh còn có thể ảnh hưởng đến các neurone vận động do viêm nhiễm sừng sau tủy sống trong đó dễ bị tổn thương nhất là vùng dây thần kinh mặt. Trường hợp varicella zoster virut tái hoạt gây viêm nhiễm hạch gối thần kinh mặt, kèm hồng ban mụn nước đau nhức ở vành tai cùng bên và yếu cơ mặt đồng thời với các triệu chứng khác, đó là hội chứng Ramsay Hunt.

Các vị trí tổn thương trong hội chứng Ramsay Hunt.

Dấu hiệu phát hiện bệnh

Bệnh thường khởi phát đột ngột và dữ dội. Bệnh nhân bị yếu liệt mặt một bên, đau nhức nhiều và kèm theo chóng mặt, có khi biểu hiện giống như bệnh nhân bị đột quỵ. Mặc dù có những triệu chứng thần kinh có vẻ nặng, hội chứng Ramsay Hunt vẫn có thể được điều trị hiệu quả tốt, ngoại trừ một số ít trường hợp bệnh nhân có thể bị liệt cơ mặt vĩnh viễn và giảm thính lực. Việc phát hiện và điều trị sớm khi bệnh mới phát có ý nghĩa làm giảm các triệu chứng cũng như các biến chứng về sau.

Các dấu hiệu phát hiện bệnh gồm: hồng ban mụn nước đau rát ở một bên trái hoặc phải, vành tai, ống tai ngoài, vòm miệng hay lưỡi. Bệnh nhân bị liệt mặt cùng bên với vùng tai bị tổn thương. Mắt nhắm không kín một bên. Đau nhức tai, ù tai, nghe kém. Chóng mặt, buồn nôn, cảm giác tê lưỡi, thay đổi vị giác ở vùng 2/3 trước lưỡi.

Biến chứng

Những bệnh nhân được điều trị sớm trong vòng 72 giờ đầu thường khỏi hẳn và không để lại biến chứng gì. Tuy nhiên, một số ít bệnh nhân dù được điều trị sớm, bệnh có thể gây điếc hay liệt mặt vĩnh viễn. Bên cạnh đó, các biến chứng khác có thể gặp là:

Cử động bất thường ở mặt, là tình trạng xảy ra khi virut gây tổn thương nghiêm trọng thần kinh mặt, sau đó thần kinh tái phát triển bị sai vị trí. Điều này dẫn đến các đáp ứng thần kinh không phù hợp như chớp mắt, chảy nước mắt khi bệnh nhân cười, nói chuyện hay nhai.

Tổn thương mắt: Liệt thần kinh mặt do hội chứng Ramsay Hunt làm mắt ở bên bị tổn thương nhắm không kín, có thể gây tổn thương giác mạc mắt với các triệu chứng đau nhức mắt và nhìn không rõ.

là lốt

Những tác hại thần kinh: Một số ít trường hợp, Va ricella zoster virut có thể gây tổn thương đến các thần kinh khác hoặc xâm nhập vào não, tủy sống gây viêm não, viêm màng não virut. Đau nhức thần kinh sau zona xảy ra do tổn thương các sợi thần kinh dẫn truyền gây cảm giác đau đớn kéo dài sau khi các sang thương và triệu chứng khác của hội chứng đã khỏi.

Lưu ý trong điều trị và phòng bệnh

Tuy hội chứng Ramsay Hunt không phải là một bệnh cấp cứu nhưng vẫn cần được chẩn đoán và điều trị sớm trong vòng 72 giờ đầu để giảm cơn đau, giảm mức độ tổn thương và hạn chế các biến chứng về sau. Việc điều trị chủ yếu là giảm đau, giảm cảm giác khó chịu, làm lành các bóng nước và ngăn chặn bệnh lan rộng. Một số thuốc thường dùng là: thuốc kháng virut như acyclovir, famciclovir, valacyclovir, ribavirine; kháng viêm loại corticosteroid; giảm đau thần kinh như amitriptyline, pregabalin...; nếu bệnh nhân đau nhiều có thể được chiếu laser hồng ngoại hoặc phong bế thần kinh.

Trường hợp triệu chứng liệt mặt vẫn còn sau khi điều trị, cần dùng vật lý liệu pháp để phục hồi một phần chức năng vận động của các cơ mặt. Thuốc botulinum toxin có thể được dùng để giúp bệnh nhân nhắm mắt được kín. Thời gian hồi phục của bệnh có thể kéo dài từ nhiều tuần đến nhiều tháng. Đối với các ca bệnh nặng hoặc điều trị muộn, các triệu chứng tổn thương thần kinh có thể tồn tại lâu dài và khó phục hồi.

Hiện nay, việc dùng vaccin zostavax để phòng bệnh zona và những bệnh khác có liên quan đến Varicella zoster virut cho bệnh nhân đã từng bị thủy đậu trên 60 tuổi và mở rộng ra các đối tượng trẻ hơn. Đối với trẻ em, việc tiêm phòng bệnh thủy đậu bằng Varicella virut vaccin ngay từ khi còn nhỏ là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa bệnh zona và những bệnh khác do Varicella zoster virut gây ra. Vì vậy, các bậc cha mẹ nên đưa con đi tiêm phòng đầy đủ để phòng bệnh. 

zona ở mặt

Một vài nghiên cứu cho thấy: khoảng 10% bệnh nhân đã từng mắc bệnh thủy đậu bị mắc hội chứng Ramsay Hunt. Tuy nhiên bệnh thường xảy ra ở người trên 40 tuổi, trong khi hiếm gặp ở trẻ em. Mặc dù bệnh không lây nhưng những người tiếp xúc với bệnh nhân có thể bị thủy đậu nếu họ chưa được tiêm phòng bệnh này. Bệnh có thể diễn tiến rất nặng ở những bệnh nhân có hệ thống miễn dịch suy giảm nghiêm trọng. Trong thời gian bệnh bộc phát, các mụn nước còn tồn tại, bệnh nhân nên được cách ly để phòng lây cho người xung quanh.